Een kwalitatief onderzoek naar de effecten van een wandeling in de natuur op het spannings- en stressniveau van mensen met autisme op een hoogfunctionerend niveau
Samenvatting: Uit het onderzoek is gebleken dat wandelen in de natuur niet voor iedereen met autisme onder elke omstandigheid positief werkt. Het wandelen kan echter wel degelijk een positief effect hebben, wanneer er rekening wordt gehouden met bepaalde factoren die voor mensen met autisme belangrijk zijn. Met dit onderzoek zijn eerste stappen gezet om te kijken hoe de hulpverlening voor mensen met autisme geoptimaliseerd kan worden, door gebruik te maken van de natuur.
Voor het afstudeeronderzoek van de opleiding ‘Social Work’ hebben de onderzoekers, Lisan Stevens en Maris van Halsema, onderzoek gedaan naar een mogelijke innovatie van de beroepspraktijk. Er blijkt namelijk uit verschillende onderzoeken in de literatuur dat de natuur een positief effect heeft op de mens. Natuur kan zowel op lichamelijk als mentaal gebied bevorderend zijn en dit kan helpen bij het verlagen van stress symptomen (WUR et al, 2005[1]; Ackerman, 2020[2]; Maas, 2009[3]; van den Berg, 2016[4]). Deze positieve effecten van de natuur zouden een waardevolle aanvulling kunnen zijn in de zorg. Echter merkten de onderzoekers in het beroeps veld ‘Social Work’ dat hier weinig aandacht voor is.
De kennis over de relatie tussen natuur en gezondheid staat volgens onderzoekers Mirjam Koedoot & Marianne Wilschut (2013[5]) echter nog steeds in de kinderschoenen. Een mogelijke oorzaak hiervan is dat natuuronderzoekers en professionals in de zorg figuurlijk gesproken een ‘andere taal’ spreken. Volgens Koedoot & Wilschut zouden deze twee verschillende werelden wel degelijk naar elkaar toe kunnen groeien. Met dit onderzoek willen de onderzoekers de groei tussen deze twee werelden bevorderen.
Nature For Health (NFH) heeft de onderzoekers de mogelijkheid geboden om dit onderzoek uit te voeren. Andries Noback (, NFH bestuurslid, en levens- en buitencoach van mensen met autisme op een hoogfunctionerend niveau) fungeert als opdrachtgever voor dit onderzoek vanuit NFH. Hij signaleerde als levens- en buitencoach van mensen met autisme op een hoogfunctionerend niveau een bepaald gevoel van weerstand bij zijn cliënten wanneer hij met hen de natuur in ging. Hieruit blijkt dat de natuur niet voor iedereen met autisme, onder elke omstandigheid, positief werkt. Echter zijn er nog veel onduidelijkheden over het effect van natuur op mensen met autisme.
Dit maakt dat er vraag was om hier onderzoek naar te doen om in kaart te brengen in hoeverre wandelen of buiten coaching inzetbaar is voor mensen met autisme als onderdeel van behandelingen en wat de randvoorwaarden hiervoor zijn. Om dit doel te bereiken was het echter eerst nodig om in kaart te brengen wat precies de effecten zijn van een wandeling in de natuur op het spannings- en stressniveau van mensen met autisme. Aangezien de opdrachtgever werkt met de doelgroep autisme op een hoogfunctionerend niveau, zal dit onderzoek zich op deze specifieke doelgroep richten.
In dit onderzoek wordt antwoord gegeven op de hoofdvraag: ‘Wat is het effect van een wandeling in de natuur op het spannings- en stressniveau van mensen met autisme op een hoogfunctionerend niveau, geclassificeerd als niveau 1 in de DSM-5?’
Het onderzoek is diepgaand en gedetailleerd uitgevoerd met zes respondenten. Dit maakt dat het een kwalitatief onderzoek is. Het beperkt aantal respondenten maakt dat er geen uitspraken gedaan kunnen worden over de gehele doelgroep.
De respondenten van dit onderzoek hebben gedurende een periode van vier weken tweemaal per week gewandeld. De onderzoekers hebben gebruik gemaakt van een 0-meting, een logboek met daarin een stressthermometer en diepte-interviews als data-verzameling methoden.
Uit de resultaten van dit onderzoek is gebleken dat het effect van een wandeling in de natuur op mensen met autisme* erg variërend is per individu. Het is duidelijk geworden dat de natuur niet voor iedereen met autisme*, onder elke omstandigheid positief werkt. Er is wel vaak een positief effect te zien op het spannings- en stressniveau na een wandeling. De wandeling leidt tot een ontspannend gevoel en het toekomen aan gedachten. Het toekomen aan gedachten kan echter zowel een positief als negatief effect hebben.
Wat een duidelijk positief effect is van wandelen in de natuur op het spannings- en stressniveau is dat het wandelen ervoor zorgt dat er beter wordt geslapen. Het bevorderen van slaap zorgt op de lange termijn voor het beter functioneren en het beter kunnen omgaan met prikkels. Dit leidt tot minder overprikkeling, wat weer een positief effect is op het spannings- en stressniveau.
Om de positieve effecten van een wandeling in de natuur te kunnen ervaren is voor mensen met autisme* de omgeving erg van belang. Wanneer er in de omgeving te veel verstorende factoren zijn zoals bijvoorbeeld menselijke prikkels, is het voor iemand met autisme* moeizaam tot niet mogelijk om een positief effect van de wandeling te ervaren.
Dit is van belang voor professionals, zoals bijvoorbeeld wandel- of buitencoaches, om rekening mee te houden wanneer zij werken met de doelgroep autisme. Te veel verstorende factoren in de wandelomgeving kunnen dan ook een oorzaak zijn voor het negatieve effect op mensen met autisme van het wandelen onder begeleiding.
Wat aanvullend is gebleken uit dit onderzoek is dat de wandeling een positief effect heeft op de communicatie. Naar aanleiding van deze bevinding is er onderzocht of wandelen eventueel ook als instrument in de hulpverlening ingezet kan worden. Hieruit is gebleken dat dit waardevol zou kunnen zijn voor mensen met autisme* die professionele hulp nodig hebben, mits de wandeling niet te afleidend wordt van het gesprek. Om dit te onderbouwen en hiermee het lange termijn doel van dit onderzoek te kunnen bereiken, namelijk ‘In kaart brengen in hoeverre wandelen of buiten coaching inzetbaar is voor mensen met autisme* als onderdeel van behandelingen en wat de randvoorwaarden hiervoor zijn’, zal er echter vervolgonderzoek nodig zijn.
Waar ook op de lange termijn rekening mee gehouden moet worden is dat mensen met autisme* vaak meer moeite hebben om een nieuwe activiteit te integreren in hun dagelijks ritme, ondanks dat zij de wandelingen wel als positief hebben ervaren. Het is van belang dat professionals zoals een autisme-coach hier extra aandacht voor hebben en deze mensen kunnen helpen om het wandelen in te plannen in het dagelijks ritme van iemand met autisme*. Hiervoor is het nodig dat deze mensen met autisme* eerst vaker gaan wandelen en frequenter de voordelen hiervan gaan ervaren, zodat de voordelen van deze nieuwe activiteit sterker gaan wegen dan de eventuele spanningen die het met zich meebrengt om een nieuwe activiteit in het dagelijks ritme te integreren.
Als de onderzoekers vanuit macroniveau kijken dan heeft dit onderzoek er onder andere aan bijgedragen dat het onderwerp ‘gebruik maken van de natuur in de hulpverlening’ onder de aandacht is gekomen. Dit is niet alleen voor de doelgroep autisme* en de professionals die hiermee werken van belang, maar dit kan verbeterend zijn voor de gehele beroepspraktijk. De onderzoekers vinden zelf dat het beroeps veld ‘Social Work’ zich meer zou mogen richten op de mogelijkheden die de natuur te bieden heeft voor de hulpverlening. De positieve effecten van de natuur zouden van belang kunnen zijn binnen therapieën en behandelingen van verschillende doelgroepen. Hierbij denken de onderzoekers onder andere aan bijvoorbeeld de GGZ, maar ook de bijdrage die het kan leveren aan de kwaliteit van leven van mensen binnen dagbestedingen, woongroepen en verzorgingstehuizen.
Gezien de toenemende prestatiedruk in deze huidige maatschappij vinden de onderzoekers het van belang de natuur niet alleen in te zetten wanneer mensen al in de hulpverlening terecht zijn gekomen maar ook ter preventie hiervan. Bijvoorbeeld wanneer de onderzoekers kijken naar de toenemende depressies, burn-out cijfers en gevoelens van eenzaamheid onder jongeren dan is het van belang dat hier een preventieve aanpak voor onderzocht gaat worden. Het belang hiervan wordt zelfs steeds groter tijdens deze covid-19 pandemie. De natuur zou hier een potentiële bijdrage aan kunnen leveren.
*Autisme op een hoog functionerend niveau, geclassificeerd als niveau 1 in de DSM-5.
[1]WUR, Oosterbaan, A., van Blitterswijk, H., & de Vries, S. (2005). Gezond werk in het groen. Wageningen University & Research. http://www2.alterra.wur.nl/Webdocs/PDFFiles/Alterrarapporten/AlterraRapport1253.pdf
[2] Ackerman, C. E. (2020, 11 september). What is Kaplan’s Attention Restoration Theory (ART)? PositivePsychology.com. https://positivepsychology.com/attention-restoration-theory/#:~:text=Stephen%20and%20Rachel%20Kaplan%20(1989,Soft%20fascination%2C%20or%20interest
[3] Maas, J. (2009) Vitamin G: Green environments – healthy environments, University of Utrecht: Utrecht
[4] Van den Berg, A.E. (2016, november). Effectmeting Wandelcoaching. http://www.agnesvandenberg.nl/rapport_wandelcoaching.pdf
[5] Koedoot, M., & Wilschut, M. (2013, november). Natuur&Gezondheid. https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/285000